10 juli 2014

P.C.Boutens: De smalle ring



De smalle ring, de gouden band
Schendt niet de naaktheid van uw hand,
Gelijk uw stralend lijf niet weet
De schaduw van zijn donkre kleed:

Uw stralend lichaam lijdt noch weet
De schaduw van zijn donker kleed,
Zooals geen lijf of stof bezwaart
De ziel die door uw oogen klaart:

Geen aardsche lijf, geen stof bezwaart
De ziel die door uw oogen klaart,
Als smalle ring, als gouden band
Niet schendt de naaktheid van uw hand.

uit: Vergeten liedjes (1909)




Vooraf
Wanneer je bovenstaand gedicht een vergeten liedje noemt, dan is het een liefdesliedje dat niet vergeten mag worden. De vrouw die het betreft mag blij zijn op deze manier het hof gemaakt te worden. Wat vooral boeit is de speciale manier waarop de dichter dit doet.

Analyse

De smalle ring, de gouden band
Schendt niet de naaktheid van uw hand,

Het gedicht heeft als titel De smalle ring. Dat is het uitgangspunt en tegelijk ook het eindpunt. Want de twee beginregels die uitgaan van de smalle ring keren op het eind weer terug. Zo vormen ze ook zelf een soort ring of band die de inhoud van het gedicht omsluit.

Een ring heeft iets geslotens. Dat houdt een zekere beperking in. Net zo overigens als het beeld van de band. Omdat het kennelijk om een gouden ring gaat, mogen we aannemen dat de ring duidt op een verbintenis en dat de vrouw tot wie de dichter zich richt getrouwd is.


Uit het gedicht blijkt dat de dichter de vrouw wil complimenteren met haar schoonheid. Het is opmerkelijk dat de ring en dus de huwelijksband hier in eerste instantie een beperkende factor is. Door te zeggen dat de ring de naaktheid van haar hand niet schaadt suggereert hij dat de ring juist  de volle schoonheid van haar hand nog meer doet uitkomen.


De manier waarop de dichter zijn liefde betuigt kun je indirect noemen. De ring wordt gebruikt om het over de hand te hebben in de verwachting dat het mindere het meerdere des te meer laat uitkomen.

In de loop van het gedicht blijkt dat de dichter dit indirecte compliment in drie etappes maakt. In iedere etappe wordt een verhullende beperking terzijde geschoven om de ware schoonheid te onthullen.

Gelijk uw stralend lijf niet weet

De schaduw van zijn donkre kleed:

Zoals de ring is ook het donkre kleed een tweede beperking en verhulling van haar ware schoonheid. Meer en meer wordt duidelijk dat de schaduw van haar donkre kleed als tegenhanger moet dienen voor de volle schoonheid van haar stralend lijf.

Zooals geen lijf of stof bezwaart

De ziel die door uw oogen klaart:

Maar ook haar stralend lijf is een etappe in het onthullen van haar ware schoonheid. Meer nog dan haar lijf is het haar ziel die de dichter treft via de klaarheid van haar ogen.


Geen aardsche lijf, geen stof bezwaart

De ziel die door uw oogen klaart,

Als smalle ring, als gouden band

Niet schendt de naaktheid van uw hand.

Er zit in de drie etappes waarin de schoonheid van de geliefde wordt gesuggereerd, een opgaande lijn van een lichamelijke naar een geestelijke schoonheid. Maar de twee laatste regels buigen die lijn weer terug naar het begin, waardoor de ring rond wordt.

De herhaling van de paren versregels maakt het gedicht tot een lied met refreinen. Het effect van die herhaling is eenheid. Heel haar schone lichaam wordt daardoor tot een bezield geheel.  Hand, lijf en ogen, ademen haar schone ziel.